Katar alergiczny (katar sienny) to dość powszechna przypadłość. Według szacunków, dotyka aż 28% Europejczyków, co daje mu miejsce na podium w kategorii najczęściej występujących chorób przewlekłych.
Przyczyny kataru alergicznego
Katar sienny - z czego się bierze? Z mylnej odpowiedzi układu odpornościowego. Prawidłowo działający system immunologiczny odróżnia niegroźne substancje, z którymi się styka (kurz, pyłki roślin, sierść zwierząt) od tych zagrażających zdrowiu (wirusy, bakterie). W organizmie alergika ten filtr po prostu nie działa. Uwalnia się histamina i wszystko jest gotowe do walki z infekcją, której… nie ma.
Na wystąpienie alergicznego nieżytu nosa bardziej niż inni są narażeni:
- ci, których najbliżsi mieli taką przypadłość (czynnik genetyczny)
- osoby będące biernymi palaczami (zwłaszcza dzieci rodziców palących w domu)
- chłopcy przed okresem dojrzewania
Objawy alergicznego nieżytu nosa
Katar sienny pojawia się niemal natychmiast po lub w trakcie kontaktu z alergenem. Objawy kataru alergicznego to:
- swędzenie nosa
- pojawienie się wydzieliny
- kichanie
- uczucie zatkanego nosa
- swędzenie podniebienia
- tzw. tylny katar, czyli spływanie wydzieliny po ścianie gardła
- kaszel
Powyższym objawom często towarzyszy również zapalenie spojówek.
Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego?
Katar zwykły, czyli taki będący objawem przeziębienia, najczęściej łączy się z drapaniem w gardle, uczuciem rozbicia, zmęczenia, bólem mięśni i głowy. Wydzielina z nosa, pełna patogenów, może je przenosić na innych.
Alergiczny nieżyt nosa pojawia się nagle – po kontakcie z alergenem. Towarzyszy mu kichanie, świąd i łzawienie oczu. Katar sienny wynika z upośledzenia działania układu immunologicznego i nie można się nim zarazić.
Katar sienny: rodzaje
Katar sienny ma swoją klasyfikację, biorąc pod uwagę czas trwania i stopień natężenia objawów[1]. Wyróżniamy:
- katar alergiczny okresowy (sezonowy) - objawy dają się choremu ze znaki mniej niż 4 dni w tygodniu i krócej niż 4 tygodnie
- katar alergiczny przewlekły (całoroczny) - objawy trwają dłużej niż 4 dni w tygodniu i dłużej niż 4 tygodnie
- katar alergiczny umiarkowany/ciężki - utrudnia lub uniemożliwia nocny wypoczynek i wykonywanie codziennych czynności, w tym aktywność zawodową czy uprawianie sportu
- katar alergiczny łagodny - nie zakłóca w znaczącym stopniu codziennej aktywności pacjenta
W piśmiennictwie występuje też alergiczny nieżyt nosa zawodowy, czyli występujący w reakcji na alergeny charakterystyczne dla miejsca pracy.
Całoroczny alergiczny nieżyt nosa
Katar alergiczny zimą - w grudniu czy listopadzie nie jest niczym niezwykłym. To po prostu przewlekły rodzaj nieżytu. Popularne alergeny, które mogą dawać się we znaki przez cały rok to np. kurz czy sierść zwierząt.
Katar alergiczny u dziecka
Katar alergiczny u dziecka, podobnie jak i zwykły nieżyt nosa, jest problemem z uwagi na to, że występują „interakcje” (z uwagi na budowę anatomiczną i funkcje) nosa z oczami, uszami, migdałkami i dolnymi drogami oddechowymi. Stanowi też istotny czynnik ryzyka rozwoju astmy, stąd konieczne jest podjęcie leczenia u alergologa.
Katar alergiczny u dziecka może być jednym z objawów atopowego zapalenia skóry, zapalenia spojówek, a nawet alergii pokarmowych. Najmłodsi z katarem siennym wywoływanym przez pyłki roślin są narażeni na PFS (pollen food syndrom - zespół pyłkowo-pokarmowy) - po zjedzeniu owocu wchodzącego w reakcję krzyżową z pyłkami pojawia się świąd i obrzęk jamy ustnej[2]. Przykładowe niebezpieczne połączenia to pomarańcza i pyłki traw czy ziemniaki i pyłki brzozy.
Leczenie kataru siennego
Alergiczny nieżyt nosa trzeba leczyć nie tylko dlatego, że jest uciążliwy dla pacjenta. Stanowi też ryzyko wystąpienia astmy[3]. Podstawowe zalecenia to unikanie kontaktu chorego z:
- roztoczami kurzu domowego
- pleśnią w budynkach
- sierścią i naskórkiem zwierząt
- alergenami występującymi w miejscu pracy
Ogólnym zaleceniem dla alergików jest unikanie dymu tytoniowego.
W przypadku kataru siennego sezonowego rekomendowane jest stosowanie blokerów H1 (leków antyhistaminowych) donosowych (np. dimetynden czy mepyramina lub nowszej generacji). W sezonowym i całorocznym zaleca się glikokortykosteroidy donosowe. Jeśli u pacjenta objawy kataru siennego są uciążliwe i towarzyszą im również objawy ze strony oczu, a inne metody nie zdały egzaminu, lekarz może rozważyć podanie doustne glikokortykosterodiów w kilkudniowej terapii. Przy znacznym ograniczeniu drożności nosa dopuszcza się sięgnięcie po leki obkurczające śluzówkę (do 5 dni)[4]. Na zlecenie alergologa chory rozpoczyna immunoterapię podskórną, donosową lub podjęzykową.
Jak wyleczyć katar sienny bez lekarza?
W aptece zaopatrzymy się w leki potrzebne do leczenia kataru alergicznego nawet wtedy, gdy nie mamy recepty. Poznajmy substancje czynne:
- dimetynden – lek przeciwhistaminowy I generacji. Hamuje procesy zapalne, może też działać uspokajająco. Zaczyna działać po ok. 0,5 godz., efekt terapeutyczny otrzymuje się do 12 a nawet 24 godzin. Występuje np. w kroplach do nosa w połączeniu fenylefryną zmniejszającą niedrożność nosa.
- mepyramina – działa przeciwhistaminowo i przeciwalergicznie. Hamuje procesy zapalne, może też działać uspokajająco. Dostępna w aerozolu do nosa, również w połączeniu fenylefryną zmniejszającą niedrożność nosa.
- mometazon – glikokortykosteroid o działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym i immunosupresyjnym. Jednocześnie obkurcza też naczynia krwionośne. Po podaniu donosowym w niewielkim stopniu wchłania się do krwi. Dostępny bez recepty w dawce 50 mikrogramów w aerozolach donosowych. W tej formie zalecany tylko dorosłym[5].
- fekosfenadyna – lek przeciwhistaminowy II generacji, który zmniejsza przepuszczalność błony śluzowej nosa. Nie powoduje senności ani nadmiernego uspokojenia. Szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, działa do kilkunastu godzin Występuje w postaci tabletek.
- bilastyna - lek przeciwhistaminowy II generacji. Blokuje działanie histaminy, łagodząc objawy kataru siennego. Nie usypia, nie wycisza. Nie należy popijać tabletek z bilastyną sokiem grapefruitowym, bo to istotnie zmniejsza wchłanianie. Lek szybko się wchłania z przewodu pokarmowego i działa do kilkunastu godzin. Występuje w postaci tabletek.
- cetyryzyna i silniej działająca lewocetyryzyna - leki przeciwhistaminowe II generacji. Blokują działanie histaminy, łagodząc w ten sposób objawy alergii. Dostępne w syropie lub w tabletkach.
- loratadyna i dłużej działająca desloratadyna – leki przeciwhistaminowe II generacji. Blokują działanie histaminy, hamując reakcję alergiczną. Nie wywołują senności. Loratadyna może wpływać na wyniki alergicznych testów skórnych, dlatego minimum 48 godzin przed ich wykonaniem należy ją odstawić. Leki z tymi substancjami czynnymi występują w postaci tabletek lub tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej.
Z czego inhalacje na katar alergiczny?
W przypadku kataru alergicznego, ważne jest przede wszystkim utrzymanie właściwej higieny. Tu przyda się płukanie nosa i zatok roztworem soli. W aptece można kupić gotowy zestaw, który ułatwi wykonanie zabiegu. W jego skład wchodzi butelka z rurką i nakrętką z dziurką oraz saszetki ze sterylną zawartością – jest w nich chlorek sodu. Do butelki wlewamy wodę o temperaturze ciała (36,6 st. C), rozpuszczamy sól i przystępujemy do płukania: należy oddychać ustami, butelkę przyłożyć do jednej dziurki nosa i delikatnie nacisnąć – roztwór wypłynie drugą dziurką. Powtarzamy czynność do zużycia połowy zawartości butelki i zmieniamy dziurkę nosa. Takie irygacje wypłukują alergeny, oczyszczają, nawilżają śluzówkę nosa.
Jeśli chodzi o inhalacje na alergiczny nieżyt nosa, takie wykonywane z użyciem nebulizatora czy inhalatora: montujemy w urządzeniu widelce donosowe i również sięgamy po roztwór soli fizjologicznej. Warto wybrać produkt z ektoiną, która łagodzi stan zapalny.
Źródło:
[1] J.L. Brożek, J. Bousquet, I. Agache i wsp. „Postępowanie w alergicznym nieżycie nosa - podsumowanie wytycznych ARIA 2017” w: Medycyna Praktyczna, mp.pl dostęp: 16.02.2023
[2] G. Rotiroti, G. Roberts, G.K. Scadding „Rhinitis in children: common clinical presentations and differential diagnoses” Pediatric Allergy and Immunology, 2015; 26: 103-110 tłumaczenie w: Medycyna Praktyczna, mp.pl, dostęp: 16.03.2023
[3] Leynaert B., Bousquet J., Neukirch C. i wsp., „Perennial rhinitis: an independent risk factor for asthma in nonatopic subjects: results from the European Community Respiratory Health Survey” w: J. Allergy Clin. Immunol., 1999; 104: 301-304
[4] J.L. Brożek, J. Bousquet, C.E. Baena-Cagnani, S. Bonini, G.W. Canonica, T.B. Casale, R. Gert van Wijk, K. Ohta, T. Zuberbier, H.J. Schunemann „Leczenie alergicznego nieżytu nosa u dorosłych i dzieci. Aktualizacja 2010 wytycznych ARIA” w: Medycyna Praktyczna, mp.pl, dostęp: 16.02.2023
[5] ChPL Nasometin Control
