Ból – czym jest i o czym informuje?
Po leki przeciwbólowe sięgamy wtedy, gdy coś nas boli. Ból to nieprzyjemnie doznanie, które odczuwamy w ciele i również na poziomie emocjonalnym. Nie zawsze wiąże się z uszkodzeniem tkanek. Jest bardzo powszechnym zjawiskiem, 3 na 4 pacjentów właśnie z jego powodu zgłasza się do lekarza. Ból alarmuje, że coś z naszym organizmem jest nie tak. Stanowi objaw choroby lub jest jej zwiastunem.
Klasyfikacja bólu jest złożona, bo zależy, jaki czynnik weźmiemy pod uwagę. Jeśli jest to długość trwania, to mamy ból ostry (do 3 miesięcy, związany z uszkodzeniem ciała lub chorobą) i przewlekły (uznawany za chorobę; istotnie zaburza funkcjonowanie pacjenta i często wiąże się z depresją). Jest też ból receptorowy (wskutek podrażnienia receptorów bólowych, np. w mięśniach czy w narządach), niereceptorowy (wynika z uszkodzeń w układzie nerwowym, często towarzyszy mu mrowienie, drętwienie).
Leki przeciwbólowe skutecznie radzą sobie z większością rodzajów bólu, choć nie z każdym. Są specyficzne rodzaje bólu, neuropatyczne, w których ulgę przynosi jedynie leczenie operacyjne albo nie ma na nie skutecznej terapii. Leki przeciwbólowe bez recepty można przyjmować przy większości popularnych przypadłości, jak ból głowy, zęba, bóle stawów, bóle menstruacyjne. Leki przeciwbólowe na receptę działają jeszcze silniej i ordynowane są pacjentom w cięższym stanie.
Leki przeciwbólowe – jakie wybrać?
Leki przeciwbólowe niwelują ból o różnym natężeniu. Trudno stwierdzić, co dla kogo znaczy, że boli bardzo. Tzw. próg bólu jest bowiem sprawą indywidualną. Wiadomo, że niższy próg bólu mają dzieci, kobiety i seniorzy. Można go podnosić, dbając o odpowiednią ilość snu, odpoczynek, wsparcie przyjaciół – wtedy jesteśmy w stanie znieść więcej. Próg bólu obniża bezsenność, zmęczenie, lęk.
Leki przeciwbólowe zawierają różne substancje i w różnych dawkach, dlatego zanim zażyjesz lek przeciwbólowy, warto poradzić się lekarza lub farmaceuty. Pamiętajmy o tym, by wybierać leki przeciwbólowe odpowiednie do nasilenia bólu, o możliwie najniższej dawce, a nie takie, które będą działać „na zapas”. Jeśli skutecznie działa 200 mg ibuprofenu, nie wybieramy leku z 600 mg, bo to niepotrzebnie obciąża wątrobę.
Jeśli chcemy, by lek przeciwbólowy zadziałał szybko, zamiast zwykłej tabletki wybierzmy tę z oznaczeniem RR, kapsułkę lub saszetkę z proszkiem do rozpuszczenia w wodzie.
Leki przeciwbólowe bez recepty – tabletki, kapsułki, proszki
Leki przeciwbólowe z paracetamolem są uważane za najbezpieczniejsze. Lek przeciwbólowy z tą substancją czynną przyjmuje się w razie bólu o nasileniu słabym do umiarkowanego. Pamiętajmy, że paracetamol działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, nie ma jednak działania przeciwzapalnego. Jednorazowa dawka tego leku przeciwbólowego będzie działać od 4 do 6 godzin. Paracetamol jest odpowiednim wyborem dla pacjentów z chorobą wrzodową żołądka czy zaburzeniami krzepliwości krwi. Nie wolno przyjmować więcej niż 4 g (4000 mg) na dobę.
Leki przeciwbólowe z ibuprofenem są równie chętnie wybierane przez pacjentów, co te z paracetamolem (na ból słaby do umiarkowanego). Ibuprofen należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), wykazuje więc działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Jedna dawka działa nieco dłużej niż paracetamol, ok. 6 godzin. Nie należy przekraczać 1,2 g (1200 mg) na dobę.
Leki przeciwbólowe z ketoprofenem przyjmuje się w bólu lekkim i umiarkowanym. Ketoprofen ma działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Można go podawać dopiero od 15 roku życia. Maksymalna dawka dobowa to 200 mg.
Leki przeciwbólowe z deksketoprofenem zażywamy w razie bólu o natężeniu łagodnym do umiarkowanego, mają też działanie przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Są odpowiednie tylko dla dorosłych. Nie wolno przekraczać 75 mg na dobę.
Leki przeciwbólowe z metamizolem są wskazane do terapii bólu o dużym nasileniu. Mają działanie przeciwgorączkowe i rozkurczowe na mięśnie gładkie. Można stosować od 15 roku życia. Maksymalna dawka dobowa to 4 g (4000 mg).
Leki przeciwbólowe z meloksykamem są dedykowane bólowi związanemu z objawami reumatoidalnego zapalenia stawów i choroby zwyrodnieniowej stawów. Działają również przeciwgorączkowo oraz przeciwzapalnie. Odpowiednie dla pacjentów powyżej 16 lat. Na dobę można przyjąć tylko 15 mg.
Leki przeciwbólowe z naproksenem są stosowane w leczeniu bólu o małym i umiarkowanym nasileniu, głównie w przebiegu chorób mięśni i stawów. Działają też przeciwzapalnie oraz przeciwgorączkowo. Stosuje się u osób powyżej 16 lat. Dopuszczalna dobowa dawka to 400 mg.
Leki przeciwbólowe z diklofenakiem, podobnie jak te z meloksykamem i naproksenem, wybierane są najczęściej przez pacjentów z bólami mięśni i bólami reumatycznymi. Można je przyjmować od 14 lat, nie więcej niż 75 mg na dobę.
Leki przeciwbólowe z kwasem acetylosalicylowym mają też działanie przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Stosowane są do leczenia bólu o nasileniu lekkim do umiarkowanego u osób od 12 lat. Dobowo nie należy przyjmować więcej niż 3 g (3000 mg).
Na aptecznych półkach znajdziemy też leki przeciwbólowe o złożonym składzie, w których działanie podstawowej substancji aktywnej jest wzmacniane np. przez kofeinę.
Leki przeciwbólowe – długotrwałe przyjmowanie
Leki przeciwbólowe mają określone przeciwwskazania do stosowania, z którymi należy się zapoznać przed rozpoczęciem terapii. Jeśli jednak żadna z uwag nas nie dotyczy, wcale nie oznacza to, że jesteśmy bezpieczni. Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych poważnie szkodzi organizmowi. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą powodować problemy z układem pokarmowym, objawiające się bólami brzucha, zgagą, nudnościami, a nawet krwawieniami. Są szkodliwe dla nerek i wątroby. Szczególnie kwas acetylosalicylowy niszczy śluzówkę żołądka i dwunastnicy. Nawet paracetamol, uznawany za najbardziej bezpieczny lek przeciwbólowy, potrafi wywołać nudności, wymioty i uszkodzić wątrobę.
Nadmierne przyjmowanie leków przeciwbólowych to prosta droga do uzależnienia. Wtedy trzeba przyjmować coraz większe dawki, by osiągnąć efekt terapeutyczny, ale wraz z tym pojawia się coraz więcej dokuczliwych skutków ubocznych.
Leki przeciwbólowe bez recepty – maści, żele, plastry
Gdy dokucza ból mięśni czy stawów, warto - zamiast po tabletkę - sięgnąć po maść, żel czy plaster. Substancje w nich zawarte są podobne do tych obecnych w lekach przeciwbólowych do łykania: ibuprofen, diklofenak, naproksen, z innych występuje etofenamat. Są też maści przeciwbólowe rozgrzewające z salicylanem metylu i mentolem. Starym i sprawdzonym lekiem przeciwbólowym są plastry borowinowe. Zimno też uśmierza ból, a na takiej zasadzie działają z kolei chłodzące plastry hydrożelowe.
Przeciwbólowe – nie tylko farmaceutyki
Nie tylko leki przeciwbólowe potrafią łagodzić nieprzyjemne doznania. W aptece kupisz kosmetyki dające podobny efekt. Wśród nich jest maść z żywokostem, końska maść rozgrzewająca, maść niedźwiedzia. Inne, niefarmakologiczne i naturalne sposoby terapii bólu, to np. kompresy żelowe, które można stosować na zimo (po schłodzeniu w zamrażarce) lub ciepło (po ogrzaniu w ciepłej wodzie).
