Leki – czym są?
Leki to substancje, które po połknięciu, wypiciu, nasmarowaniu czy zaaplikowaniu organizmowi w inny sposób mają uleczyć chorobę bądź złagodzić jej objawy lub też zapobiegać zachorowaniu. Leki mogą mieć pochodzenie naturalne lub syntetyczne. Niezależnie od tego, ich zadaniem jest takie modyfikowanie działania organizmu, żeby poradził sobie z patogenami chorobotwórczymi. Choć to generalna zasada, oczywiście są od niej wyjątki. Czasem leki mają tak „zaprogramować” nasze ciało, żeby zachowywało się zgodnie z oczekiwaniami – tak działają np. leki zapobiegające ciąży, czyli tzw. leki antykoncepcyjne (dostępne tylko na receptę).
Leki – rodzaje
Czasem jako pacjenci gubimy się w farmakologicznym żargonie i nie bardzo wiemy, o czym mowa, kiedy podczas realizacji recepty w aptece pada pytanie: życzy sobie Pan/Pani lek oryginalny czy zamiennik? O co chodzi? Leki oryginalne to te, które jakaś firma wymyśliła jako pierwsza, przebadała ich działanie – zwłaszcza skuteczność i bezpieczeństwo - najpierw w laboratoriach, potem na pacjentach i wprowadziła je do obrotu. Proces wynalezienia nowych leków i wprowadzenia ich na rynek jest czasochłonny i niezwykle kosztowny – szacuje się, że pochłania ok. 1 mld dolarów! Żeby koszty się zwróciły, nowe leki zostają objęte ochroną patentową i na czas jej obowiązywania tylko podmiot, który je wynalazł ma prawo je sprzedawać. Po ustaniu ochrony patentowej, na rynek wkraczają leki generyczne (popularnie nazywane zamiennikami). Ich producenci bazują na badaniach twórców oryginałów i ich zadaniem jest wykazanie, że generyk jest biorównoważny w stosunku do oryginału: zwłaszcza, że tak samo szybko się wchłania i tak samo działa na organizm. Czy leki oryginalne a leki generyczne to w gruncie rzeczy to samo? I tak, i nie. Owszem, substancje aktywne są takie same i w takiej samej dawce, ale inny jest skład substancji pomocniczych. Popularną substancją pomocniczą jest np. laktoza, która u osób cierpiących na jej nietolerancję będzie wywoływać objawy niepożądane. Warto zaznaczyć, że na rynku jest tyle leków, że często ani farmaceuci, ani lekarze nie pamiętają, który był pierwszy, a które następne. Co do zasady, leki generyczne są często tańsze niż leki oryginalne, a co za tym idzie – chętniej wybierane przez pacjentów.
Leki na receptę z apteki internetowej
Każdy pacjent wie, że niektórych leków nie da się kupić bez recepty. Działają na tyle silnie, że potrzebny jest kontakt z lekarzem, który zdecyduje o konieczności ich podania i określi dawkowanie. Ceny leków na receptę są uzależnione od rodzaju odpłatności – wybiera go lekarz. Co warto wiedzieć w kwestii ceny leków na receptę? Niestety, nie są one sprzedawane w aptekach internetowych i nie ma możliwości sprawdzenia cen w popularnych porównywarkach. W wielu przypadkach nie ma też sensu biegania od apteki do apteki w celu zapytania o ceny leków na receptę. Jeśli lekarz zaznaczył odpłatność: R, 30%, 50% - to oznaczą cenę urzędową, czyli w praktyce taką samą w każdej aptece. Od tej reguły nie ma wyjątku, żaden farmaceuta nie pozwoli sobie na podwyższenie czy obniżenie urzędowej ceny leków na receptę. W takim przypadku udajemy się do najbliższej apteki. Podobnie jest w przypadku oznaczenia S, co oznacza uprawnienia seniorów do darmowego odbioru leków. Co innego, gdy w polu „odpłatność” nie ma żadnej wskazówki lub widnieje 100% - wówczas warto popytać w aptekach, bo można zaoszczędzić nawet kilkadziesiąt złotych. Stuprocentowe ceny leków na receptę, zwłaszcza tych drogich, potrafią zaskoczyć.
Leki bez recepty z apteki internetowej
Leki bez recepty (inaczej leki OTC – z ang. over-the-counter drugs) kupimy w aptece bez przepisu lekarza. Oczywiście, nierzadko jest i tak, że przy okazji wizyty u medyka na recepcie zapisze on leki, które tej recepty nie wymagają – wtedy najczęściej wspomagają leczenie substancjami silniejszymi albo łagodzą objawy, np. katar czy ból gardła. Z założenia leki bez recepty mają nam ułatwić samodzielne, lub z pomocą farmaceuty, radzenie sobie z różnymi przypadłościami. Czasem zdarza się, że jakiś lek przez długi czas był dostępny na rynku tylko na receptę, a po iluś latach zmienia rejestrację i staje się lekiem bez recepty. Zmiana rejestracji wiąże się często ze zmianą ceny – ceny leków na receptę są niższe niż stawki dla pacjenta za leki bez recepty. Gdzie kupić leki bez recepty? W każdej aptece: i stacjonarnej, i internetowej. Po leki OTC sięgamy wtedy, gdy chcemy zlikwidować bądź zmniejszyć objawy chorobowe lub też działać profilaktycznie, np. w celu wzmocnienia odporności. Zawsze pamiętajmy jednak o tym, że leki niewłaściwie stosowane mogą zagrażać życiu lub zdrowiu. Jeśli po jakieś leki OTC sięgamy po raz pierwszy, warto zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub porozmawiać z farmaceutą.
Leki homeopatyczne
Leki homeopatyczne są częścią medycyny niekonwencjonalnej. Ich działanie opiera się na zasadzie: podobne leczyć podobnym, czyli na wprowadzeniu do organizmu małych dawek substancji aktywnych, które wywołały stan chorobowy. Terapia lekami homeopatycznymi wzbudza liczne kontrowersje, choć leki te są dopuszczone w Polsce do obrotu, a niektóre z nich można kupić tylko na receptę.
Leki – czy postać ma znaczenie?
Leki mają różną postać. Są tabletki po połykania, do ssania, tzw. instant – czyli rozpuszczające się w jamie ustnej i nie wymagające popijania, tabletki dojelitowe, kapsułki, syropy, krople, maści, żele, proszki do rozpuszczania, granulaty do rozpuszczania itp. Postać leku ma znaczenie, gdybyśmy np. chcieli któryś podzielić. Tabletki powlekane (drażowane – wyglądają jak cukierki drażetki, są w grubej otoczce cukrowej) i tabletki dojelitowe nie nadają się do dzielenia, podobnie jak kapsułki. Generalnie należy przyjąć zasadę, że o ile na tabletce nie ma charakterystycznego rowka i w ulotce producent nie wspomina o możliwości podziału, nie należy tego robić. Postać leku daje nam też informację o tym, jak szybko wchłania się substancja czynna. Na przykład tabletki dojelitowe przyjmuje się jak każde inne – połykając i popijając wodą – substancja czynna wchłania się jednak w jelicie, a nie w żołądku. To powoduje, że leki w formie tabletek dojelitowych mają nieco opóźniony czas działania, w porównaniu do innych (ok. 2 godzin). Na szybkości działania zależy nam zazwyczaj wtedy, gdy sięgamy po leki przeciwbólowe. Tu generalnie należy przyjąć, że substancje czynne najwolniej zaczną działać, gdy połkniemy tabletkę powlekaną, nieco szybciej, gdy sięgniemy po tabletkę z oznaczeniem RR (o szybszym rozpadzie), a najszybciej po przyjęciu kapsułki – tu działania przeciwbólowego należy spodziewać się już po około 20 minutach. Kapsułek nie podajemy dzieciom. Popularny lek przeciwbólowy ibuprofen w dawce 200 mg w tabletce można dać milusińskiemu powyżej 6 lat, a tą samą dawkę w kapsułce - dopiero od 12 lat. Postać leku ma również znaczenie, gdy np. pacjenta bolą mięśnie i stawy, cierpi też z powodu podrażnienia żołądka – wtedy zamiast łykać leki przeciwbólowe sięga po maść czy żel o takim działaniu i podaje te leki bezpośrednio w miejsce bólu.
Gdzie kupić leki bez recepty?
Leki, które nie wymagają przepisu lekarza, dostaniemy w każdej aptece, jak już wcześniej wspomniano. Wybierając tę internetową, zawsze sprawdźmy, czy działa legalnie – informuje o tym ikonka z zielonymi paskami i białym krzyżem, po kliknięciu w którą zostaniemy przeniesieni do rządowych rejestrów medycznych, gdzie znajdują się informacje o aptece. Leki na receptę, ale bez konieczności posiadania recepty, pojawiają się niekiedy w sprzedaży w internecie. Taki obrót substancjami leczniczymi jest nielegalny. Decydując się na uczestnictwo w nim, narażamy swoje zdrowie i życie, a na dodatek musimy spodziewać się kłopotów z prawem – policja często z ukrycia monitoruje takie transakcje. Kupując leki z nielegalnych źródeł należy liczyć się z tym, że wcale nie zadziałają (nie wiadomo, jaka substancja jest w środku), zaszkodzą (bo np. były źle przechowywane albo termin ich przydatności minął), wywołają poważną chorobę, uzależnienie, mogą także spowodować śmierć. Jednym miejscem gwarantującym, że leki (także leki bez recepty) pochodzą z bezpiecznego źródła i są odpowiednio przechowywane, jest apteka.
Jak stosować leki bez recepty?
Leki niewłaściwie stosowane, nawet leki bez recepty (leki OTC), mogą zagrażać życiu i zdrowiu. Przed pierwszym użyciem należy zapoznać się z informacjami dotyczącymi dawkowania, a zawartymi w ulotce. Nie należy ich lekceważyć – przyjęcie dawki większej niż zaleca producent np. popularnego leku przeciwbólowego z paracetamolem będzie grozić uszkodzeniem wątroby. Jeśli przyjmujesz leki na stałe pamiętaj, że może dojść do interakcji z tymi wziętymi np. przy okazji grypy. Osoby z nadciśnieniem czy cukrzycą nie powinny stosować leków z fenylefryną – popularnym składnikiem leków OTC na przeziębienie. W razie wątpliwości, poradź się lekarza lub farmaceuty.
